مشکلات بازیافت ضایعات یکی از راه های موثر برای حفظ محیط زیست و کاهش آلودگی ها است. بازیافت ضایعات به معنای استفاده مجدد از موادی است که در فرآیند تولید یا مصرف به عنوان زباله تلقی می‌شوند. همچنین مزایای زیادی دارد، از جمله صرفه جویی در منابع طبیعی، کاهش هزینه های تولید، افزایش درآمد و اشتغال، کاهش حجم زباله های دفن شده و سوزانده شده و کاهش آلودگی های ناشی از آن ها.
اما با وجود این مزایا، بازیافت ضایعات در ایران با چالش ها و مشکلات فراوانی روبرو است. در این مقاله به برخی از این چالش ها و مشکلات پرداخته و راهکار هایی برای رفع آن ها ارائه می‌دهیم.
بیشتر بخوانیم » قیمت آهن
عدم وجود قانون جامع و اجرایی
یکی از موانع اصلی بازیافت ضایعات در ایران عدم وجود قانون جامع و اجرایی است که بتواند نظام و نظارت را بر فعالیت های بازیافت فراهم کند. برخی از قوانین و مقررات موجود در این زمینه ناقص، منسوخ یا تضاد دارند و برخی دیگر به درستی اجرا نمی‌شوند. برای مثال، قانون تشویق به بازیافت پسماند های صنعتی که در سال ۱۳۹۹ تصویب شد، هنوز به صورت کامل پیاده سازی نشده است. همچنین قانون جامع حفاظت محیط زیست که در سال ۱۳۵۳ تصویب شد، شامل بند های کلی و عمومی است و نیاز به تبصره ها و آئین نامه های جزئی دارد.
عدم هماهنگی بین سازمان ها و نهاد های دخیل
بازیافت ضایعات یک فعالیت چند بعدی است که نیاز به همکاری و هماهنگی بین سازمان ها و نهاد های دخیل دارد. این سازمان ها و نهاد ها شامل سازمان حفاظت محیط زیست، شورای عالی همکاری شھری، وزارت نیرو، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت راه و شهرسازی، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان مدیریت پسماند شهرداری ها، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، سازمان ملی استاندارد ایران، سازمان توسعه و نوسازی صنایع ایران، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان ها، انجمن های صنفی و غیره هستند. عدم هماهنگی بین این سازمان ها و نهاد ها باعث ایجاد تضاد ها، تداخلات، ابهامات و کندی در اجرای طرح های بازیافت می‌شود.
عدم آگاهی و فرهنگ بازیافت در میان مردم و مسئولین
یکی از عوامل مؤثر در بازیافت ضایعات آگاهی و فرهنگ بازیافت در میان مردم و مسئولین است. بسیاری از مردم و مسئولین در ایران به اهمیت بازیافت ضایعات پی نبرده اند و آن را یک فعالیت ثانویه و غیرضروری می‌دانند. برخی از مردم نیز به دلایل مختلف از جمله عدم دسترسی به سرویس های بازیافت، عدم تشویق و تحریک به بازیافت، عدم اطلاع از روش های صحیح بازیافت، عدم اعتماد به کارخانه های بازیافت و غیره به بازیافت ضایعات توجه نمی‌کنند. برای رفع این مشکل لازم است که برنامه های آموزشی و ترویجی گسترده‌ای برای افزایش آگاهی و فرهنگ بازیافت در میان مردم و مسئولین اجرا شود.
عدم توسعه زیرساخت های لازم برای جمع آوری، حمل، دسته بندی، پردازش و بازاریابی ضایعات
چرخه بازیافت ضایعات شامل مراحل مختلف جمع آوری، حمل، دسته بندی، پردازش و بازاریابی ضایعات است. هر یک از این مراحل نیاز به زیرساخت های مناسب دارند. در حال حاضر در ایران زیرساخت های لازم برای هر چنین چرخه‌ای کافی نبوده یا به درستی عمل نمی‌کنند. برای مثال، ساماندهی جمع آوری ضایعات در بسیاری از مناطق کشور نامنظم است.
جمع آوری
بسیاری از ضایعات به صورت مخلوط جمع آوری می‌شوند و نیاز به دسته بندی دارند. اما دسته بندی ضایعات در ایران به صورت دستی و ناکارآمد انجام می‌شود و باعث از دست رفتن کیفیت و کمیت ضایعات قابل بازیافت می‌شود. برای رفع این مشکل لازم است که سامانه های خودکار و هوشمند دسته بندی ضایعات ایجاد و استفاده شود.
پردازش
پردازش ضایعات نیز یک مرحله حساس در چرخه بازیافت است. به معنای تبدیل ضایعات به محصولات جدید و قابل استفاده است. در ایران بسیاری از کارخانه های بازیافت فاقد تجهیزات و فناوری های پیشرفته پردازش ضایعات هستند و نمی‌توانند محصولات با کیفیت و استاندارد تولید کنند. برای رفع این مشکل لازم است که به توسعه و نوآوری در زمینه تجهیزات و فناوری های پردازش ضایعات توجه شود.
بازاریابی ضایعات
بازاریابی ضایعات نیز یک عامل مؤثر است. به معنای فروش و خرید ضایعات قابل بازیافت و محصولات بازیافت شده است. در ایران بازار ضایعات قابل بازیافت و محصولات بازیافت شده نامنظم و نامشخص است و عوامل مختلفی از جمله عدم تقاضا، عدم قانون گذاری، عدم حمایت، عدم تضمین کیفیت و غیره بر آن تأثیر گذار هستند. برای رفع این مشکل لازم است که بازار ضایعات قابل بازیافت و محصولات بازیافت شده ساماندهی، شفافیت و حمایت شود.
خلاصه
با توجه به چالش ها و مشکلات بازیافت ضایعات در ایران، لازم است که اقدامات جدّی و هماهنگی برای رفع آن ها صورت گیرد. با توجه به منافع فراوان بازیافت ضایعات برای حفظ محیط زیست، اقتصاد، اجتماع و سلامت، نباید اجازه داد که این فرصت طلائی از دست رود.
