در دنیای امروز که مصرف منابع و انرژی رو به افزایش است، بازیافت ضایعات یکی از راه های موثر برای حفاظت از محیط زیست و کاهش هزینه ها است. بازیافت ضایعات به معنای استفاده مجدد از موادی است که پس از اتمام عمر مفید خود به عنوان ضایعات دسته بندی می‌شوند. می‌تواند منجر به کاهش مصرف منابع طبیعی، کاهش آلودگی های زیست محیطی، کاهش هزینه های تولید و افزایش درآمد و اشتغال شود. بازیافت ضایعات شامل چند مرحله است که از جمله آن ها می‌توان به جمع آوری، حمل و نقل، دسته بندی، جداسازی، پردازش و تبدیل ضایعات به محصولات جدید اشاره کرد. در این مقاله قصد داریم به بررسی نکات مهم در دسته بندی و جداسازی ضایعات بپردازیم.
دسته بندی و جداسازی ضایعات یکی از مراحل مهم و حساس بازیافت ضایعات است که بر روی کیفیت و کارایی محصولات بازیافتی تأثیر زیادی دارد. بدون دسته بندی و جداسازی ضایعات، پردازش و تبدیل آن ها به محصولات جدید با مشکلات فنی، اقتصادی و زیست محیطی روبرو خواهد بود.
چرا باید ضایعات را دسته بندی و جداسازی کنیم؟
دسته بندی و جداسازی ضایعات دارای فواید متعددی است که از جمله آن ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
افزایش کیفیت و کارایی محصولات بازیافتی
با دسته بندی و جداسازی ضایعات، می‌توان مواد خالص و مرغوب را از مواد آلوده و نامناسب جدا کرد و برای پردازش و تبدیل به محصولات جدید استفاده کرد. این کار باعث می‌شود که محصولات بازیافتی دارای خواص فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی مناسب باشند و نیاز های مشتریان را برآورده کنند.
کاهش هزینه های پردازش و تبدیل ضایعات
با دسته بندی و جداسازی ضایعات، می‌توان مواد مورد نیاز را به صورت متمرکز و متناسب با فرآیند پردازش و تبدیل انتخاب کرد و از هدر رفتن منابع و انرژی جلوگیری کرد. این کار باعث می‌شود که هزینه های پردازش و تبدیل ضایعات کاهش یابد و سود آوری بازیافت ضایعات افزایش یابد.
کاهش آلودگی های زیست محیطی
با دسته بندی و جداسازی ضایعات، می‌توان مواد آلوده و خطرناک را از مواد سالم و ایمن جدا کرد و برای دفع یا پردازش مناسب اقدام کرد. این کار باعث می‌شود که آلودگی های آب، هوا و خاک کاهش یابد و سلامت انسان و محیط زیست حفظ شود.
چه انواعی از ضایعات وجود دارد؟
ضایعات را می‌توان بر اساس ماهیت، خاصیت مغناطیسی، خاصیت شیمیایی و قابلیت بازیافت به انواع مختلفی تقسیم کرد. در اینجا به برخی از این انواع اشاره می‌کنیم:
بر اساس ماهیت
ضایعات را می‌توان به دو دسته جامد و مایع تقسیم کرد. ضایعات جامد شامل موادی است که حالت جامد دارند و به صورت جرمی یا ذراتی در محیط وجود دارند. مثلاً ضایعات آهن، پلاستیک، کاغذ، شیشه و غیره. ضایعات مایع شامل موادی است که حالت مایع دارند و به صورت جریان یا قطره‌ای در محیط وجود دارند. مثلاً ضایعات روغن، چسب، رنگ و غیره.
بر اساس خاصیت مغناطیسی
ضایعات را می‌توان به دو دسته مغناطیسی و غیر مغناطیسی تقسیم کرد. ضایعات مغناطیسی شامل موادی است که در معرض میدان مغناطیسی واکنش نشان می‌دهند و به آهنربا جذب می‌شوند. مثلاً ضایعات فولاد، آهن، نیکل و غیره. ضایعات غیر مغناطیسی شامل موادی است که در معرض میدان مغناطیسی واکنش نشان نمی‌دهند و به آهنربا جذب نمی‌شوند. مثلاً ضایعات آلومینیوم، مس، شیشه و غیره.
بر اساس خاصیت شیمیایی
ضایعات را می‌توان به دو دسته آلی و معدنی تقسیم کرد. ضایعات آلی شامل موادی است که دارای کربن و هیدروژن هستند و معمولاً قابل تجزیه توسط موجودات زنده هستند. مثلاً ضایعات کاغذ، چوب، پارچه و غیره. ضایعات معدنی شامل موادی است که دارای عناصر معدنی هستند و معمولاً قابل تجزیه توسط موجودات زنده نیستند. مثلاً ضایعات فلزی، شیشه‌ای، سرامیکی و غیره.
بر اساس قابلیت بازیافت
ضایعات را می‌توان به دو دسته قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت تقسیم کرد. ضایعات قابل بازیافت شامل موادی است که می‌توان آن ها را پس از پایان عمر مفید خود به محصولات جدید تبدیل کرد. مثلاً ضایعات پلاستیک، شیشه، آلومینیوم و غیره. ضایعات غیر قابل بازیافت شامل موادی است که نمی‌توان آن ها را پس از پایان عمر مفید خود به محصولات جدید تبدیل کرد. مثلاً ضایعات حاوی مواد شیمیایی خطرناک، ضایعات حاوی مواد رادیواکتیو، ضایعات حاوی مواد زیستی و غیره.
چه روش هایی برای دسته بندی و جداسازی ضایعات وجود دارد؟
دسته بندی و جداسازی ضایعات را می‌توان به دو روش انجام داد: روش خانگی و روش صنعتی.
روش خانگی
این روش شامل دسته بندی و جداسازی ضایعات بر اساس نوع ماده و قابلیت بازیافت است. برای انجام این روش، باید ضایعات را به چند دسته مانند ضایعات پلاستیکی، شیشه‌ای، کاغذی، فلزی، آلی و غیر قابل بازیافت تقسیم کرد و آن ها را در ظروف مختلف قرار داد. سپس باید ضایعات را به مراکز جمع آوری یا بازیافت تحویل داد یا از طریق سیستم های جمع آوری موجود در شهر ارسال کرد. این روش دارای مزایایی مانند کاهش حجم ضایعات، افزایش ارزش ضایعات، کاهش هزینه های حمل و نقل و پردازش ضایعات و افزایش آگاهی و مسئولیت پذیری مصرف کنندگان است.
روش صنعتی
این روش شامل دسته بندی و جداسازی ضایعات بر اساس خواص فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی مواد است. برای انجام این روش، باید از ماشین ها و تجهیزات مختلفی مانند آهنربا، دستگاه جداسازی الکترواستاتیک و غیره استفاده کرد. این روش دارای مزایایی مانند افزایش دقت و سرعت دسته بندی و جداسازی، کاهش نیروی انسانی و خطای انسانی، افزایش کیفیت و کارایی محصولات بازیافتی و کاهش آلودگی های زیست محیطی است.
چه نکاتی را برای دسته بندی و جداسازی ضایعات باید رعایت کنیم؟
برای انجام دسته بندی و جداسازی به صورت موثر و مسئولانه، باید چند نکته را در نظر داشته باشیم. این نکات عبارتند از:
آگاهی از انواع و خواص ضایعات
برای دسته بندی و جداسازی ضایعات، باید از انواع و خواص ضایعات آگاه باشیم و بتوانیم آن ها را از هم تشخیص دهیم. برای این منظور، می‌توانیم از علائم، رنگ ها، شکل ها، برچسب ها، نماد ها و دیگر راهنمایی های موجود بر روی ضایعات استفاده کنیم. همچنین می‌توانیم از ابزار ها و تجهیزاتی مانند آهنربا، دستگاه جداسازی و غیره برای تشخیص خواص مغناطیسی، الکتریکی، نوری و غیره ضایعات استفاده کنیم.
رعایت اصول بهداشت و ایمنی
برای دسته بندی و جداسازی ضایعات، باید اصول بهداشت و ایمنی را رعایت کنیم و از خودمان و محیط زیست مراقبت کنیم. برای این منظور، باید از لباس ها و وسایل حفاظتی مانند دستکش، ماسک، عینک، کلاه و غیره استفاده کنیم. همچنین باید از تماس مستقیم با ضایعات آلوده و خطرناک خودداری کنیم و در صورت بروز هرگونه مشکل یا آسیب سریعاً به پزشک مراجعه کنیم. باید از ریختن ضایعات مایع یا پودری به زمین، آب یا هوا جلوگیری کنیم و آن ها را در ظروف مناسب قرار دهیم. از آتش زدن یا انفجار ضایعات جلوگیری کنیم و از مواد قابل اشتعال و انفجار دوری کنیم.
رعایت قوانین و مقررات مربوطه
برای دسته بندی و جداسازی ضایعات، باید قوانین و مقررات مربوطه را رعایت کنیم و از تخلفات و جرایم پرهیز کنیم. برای این منظور، باید از قوانین و مقررات ملی، استانی، شهری و محلی در خصوص مدیریت ضایعات آگاه باشیم و آن ها را اجرا کنیم. همچنین باید از حقوق و تکالیف خود و دیگران در زمینه دسته بندی و جداسازی آگاه باشیم و به آن ها احترام بگذاریم. باید از سوء استفاده و تخریب ضایعات جلوگیری کنیم و در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا جرم به مراجع ذی‌صلاح اطلاع دهیم.
نتیجه گیری
دسته بندی و جداسازی ضایعات یکی از مراحل مهم و حساس بازیافت ضایعات است که بر روی کیفیت و کارایی محصولات بازیافتی تأثیر زیادی دارد. برای انجام این مرحله، باید از انواع و خواص ضایعات آگاه باشیم و روش های مناسب را برای دسته بندی و جداسازی آن ها انتخاب کنیم. همچنین باید نکات مربوط به بهداشت، ایمنی، قانون و اخلاق را در نظر داشته باشیم و از محیط زیست و جامعه مراقبت کنیم. با انجام این کار، می‌توانیم به حفاظت از منابع و انرژی، کاهش هزینه ها و آلودگی ها، افزایش درآمد و اشتغال و بهبود کیفیت زندگی کمک کنیم.
