فلزات در داروسازی نقش مهم و حیاتی دارند. برخی از فلزات به عنوان عناصر ضروری برای سلامتی بدن انسان شناخته شده اند و در ترکیب بسیاری از آنزیم ها، هورمون ها، ویتامین ها و پروتئین های حیاتی دخالت دارند. برخی دیگر از فلزات به عنوان عوامل درمانی، تشخیصی، پرتودرمانی و تصویربرداری در پزشکی مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین فلزات را می توان به صورت خالص یا به شکل ترکیبات آلی فلزات واسطه در ساخت دارو های مختلف به کار برد.
انبار ضایعات , بهترین خریدار ضایعات در تهران
فلزات در داروسازی چه کاربرد هایی دارند؟
فلزات در داروسازی کاربرد های گسترده و متنوعی دارند که به طور خلاصه می توان آنها را در پنج دسته زیر طبقه بندی کرد:
عوامل تشخیصی و تصویربرداری
این دسته از فلزات شامل آنهایی است که قابلیت جذب، انعکاس یا انتشار پرتو های الکترومغناطیس را دارند و با استفاده از آنها می توان وضعیت بافت ها، اعضاء یا سلول های بدن را مشخص کرد. برای مثال، فلزات رادیواکتیو مثل تکنسیم، ید، گالیم و رادیوم در پزشکی هسته‌ای استفاده می‌شود.
پرتو درمانی
این دسته از فلزات شامل آنهایی است که قابلیت تولید پرتو های گاما، بتا یا نوترون را دارند و با استفاده از آنها می توان بافت های بدخیم یا عفونی را نابود کرد. برای مثال، فلزات رادیواکتیو مثل کبالت، ید، ساماریم و ایتریم در پزشکی هسته‌ای استفاده می‌شود.
درمان های فوتودینامیک
این دسته از فلزات شامل آنهایی است که قابلیت جذب نور را دارند و با استفاده از آنها می توان بافت های بدخیم یا عفونی را با تولید اکسیژن سینگلت (Singlet oxygen) که یک عامل سمی است، نابود کرد. برای مثال، فلزات گروه پلاتین مثل پلاتین، روتنیوم و ایریدیم در درمان های فوتودینامیک سرطان استفاده می‌شود.
شیمی درمانی
این دسته از فلزات شامل آنهایی است که قابلیت تاثیر بر روی سلول های بدخیم یا عفونی را دارند و با استفاده از آنها می توان رشد یا تکثیر آنها را مهار یا متوقف کرد. برای مثال، فلزات گروه پلاتین مثل پلاتین، روتنیوم و ایریدیم در شیمی درمانی سرطان به عنوان عامل های ضد تومور، استفاده می شوند.
دارو
این دسته از فلزات شامل آنهایی است که قابلیت تاثیر بر روی سلول ها، بافت ها یا اعضاء بدن را دارند و با استفاده از آنها می توان عملکرد یا ساختار آنها را بهبود بخشید. برای مثال، فلز آهن در دارو های ضد کم خونی استفاده می‌شود.
چگونه فلزات را در داروسازی به کار می برند؟
فلزات را می توان به صورت خالص یا به شکل ترکیبات آلی فلزات واسطه در داروسازی به کار برد. فلزات خالص معمولا به صورت قطعات، الکترود ها، سیم ها، پودر ها یا نانوذرات در داروسازی استفاده می شوند. ترکیبات آلی فلزات واسطه نیز به صورت لیگاند ها (Ligand)، کمپلکس ها (Complex) و غیره در داروسازی استفاده می شوند.
چه مزایا و معایبی در استفاده از فلزات در داروسازی وجود دارد؟
استفاده از فلزات در داروسازی مزایا و معایبی را به همراه دارد که به طور خلاصه می توان آنها را به شرح زیر بیان کرد:
مزایا
- فلزات دارای خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی منحصر به فرد هستند که باعث می‌شود در داروسازی کاربرد های گسترده و متنوعی داشته باشند.
- فلزات قابلیت تولید، جذب، انعکاس یا انتشار پرتو های الکترومغناطیس را دارند که باعث می‌شود در تشخیص و پرتو درمانی بیماری ها مورد استفاده قرار گیرند.
- فلزات قابلیت جذب نور را دارند که باعث می‌شود در درمان های فوتودینامیک بیماری ها مورد استفاده قرار گیرند.
- فلزات قابلیت تاثیر بر روی سلول های بدخیم یا عفونی را دارند که باعث می‌شود در شیمی درمانی بیماری ها مورد استفاده قرار گیرند.
- فلزات قابلیت تاثیر بر روی سلول ها، بافت ها یا اعضاء بدن را دارند که باعث می‌شود در بهبود عملکرد یا ساختار آنها مورد استفاده قرار گیرند.
- فلزات قابلیت جایگزین شدن با ساختار های آسیب دیده یا کمبود دارند که باعث می‌شود در بازسازی آنها مورد استفاده قرار گیرند.
معایب
- فلزات دارای خطرات سمی، حساسیت، آلرژی، تجزیه، اکسیداسیون و عفونت هستند که باعث می‌شود در داروسازی نقطه ضعف و محدودیت داشته باشند.
- فلزات به دلیل سخت بودن، نقص انطباق و ناسازگاری با بافت های زنده و مشکلات دیگری ایجاد می‌کنند.
- فلزات به دلیل تولید پرتو های سمی، خطرات پرتو درمانی را افزایش می‌دهند.
- فلزات به دلیل تولید اکسیدان های سمی، خطرات درمان های فوتودینامیک را افزایش می‌دهند.
- فلزات به دلیل تاثیر بر روی سلول های سالم، عوارض جانبی شدیدی را به همراه دارند.
به همین منظور، استفاده از فلزات در داروسازی نیاز به دقت، کنترل و نظارت بالایی دارد تا بتوان خطرات و محدودیت های آنها را کاهش داد و فواید و کاربرد های آنها را افزایش داد. در این راستا، پژوهش های علمی و تکنولوژیکی بسیاری در حال انجام است که به بهبود خواص، کیفیت و کارایی فلزات در داروسازی می پردازند.
خلاصه
فلزات در داروسازی نقش مهم و حیاتی دارند و در پنج دسته از عوامل تشخیصی و تصویر برداری، پرتو درمانی، درمان های فوتودینامیک، شیمی درمانی و دارو کاربرد دارند. دارای خواص منحصر به فرد هستند که باعث می شود در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری ها مفید باشند. اما فلزات همچنین دارای خطرات و محدودیت هایی هستند که نیاز به کنترل و نظارت دارند. پژوهش های علمی و تکنولوژی بسیاری در حال انجام است که به بهبود خواص، کیفیت و کارایی فلزات در داروسازی می پردازند.
